De houdbaarheid van de culturele directeur-bestuurder, #HoeDan?
“Bestuurlijk verval: de directeur heeft macht maar geen gezag”
Tafelgenoot Tuinkamersessie #10
Uit Tuinkamersessie #10
Tijdens Tuinkamersessie #10 op 6 februari 2020 stonden de symptomen van bestuurlijk verval bij culturele instellingen centraal. Culturele directeur-bestuurder: zit je nog wel goed in je positie?! We gingen in gesprek over het signaleren en tegengaan van het verval van de directeur-bestuurder.
Als sprekers waren Meike Bokhorst en Sjors Overman te gast. Zij zijn bezig met een onderzoek bij de Universiteit Utrecht naar “Symptomen van bestuurlijk verval bij semipublieke bestuurders” (specifiek binnen het onderwijs, de zorg, woningbouw en de cultuursector). Zij vertelden over hun bevindingen en toetsten hun ervaringen bij de aanwezige tafelgenoten.
Meike Bokhorst is onderzoeker bij de WRR en de Universiteit Utrecht. Sjors Overman is onderzoeker aan de Universiteit Utrecht en managing director van het Netherlands Institute of Governance .
Bij bestuurlijk verval gaat het om bestuurders die bij aanvang, dus bij de start van een nieuwe functie van de directeur-bestuurder, goed functioneren. Op een gegeven moment treedt het verval in. Bestuurlijke verval kan bestaan uit moreel verval waarbij de directeur-bestuurder misbruik maakt van zijn bevoegdheden of functioneel verval waarbij de bestuurder niet langer in staat is om zijn functie goed te vervullen.
Signalen van bestuurlijk verval bij de directeur-bestuurder
- Vertoont ongepast gedrag dat over kan gaan in integriteitsschending
- Denkt boven normen en regels te staan
- Vertoont vreemd gedrag bij gebrek aan grenzen vanuit RvT
- Declareert (relatief) bovenmatig
- Heeft een relatief lang dienstverband bij de instelling
Signalen van bestuurlijk verval die intern zichtbaar worden
- Organisatie gaat om directeur heen bewegen
- Medewerkers voelen zich niet veilig om raad van toezicht te benaderen
- Klokkenluiders treden naar buiten (dit duidt op onmacht bij de medewerkers)
- De directeur-bestuurder heeft nog wel macht maar geen gezag
Aanbevelingen voor de Raad van Toezicht
- De RvT heeft een eigen verantwoordelijkheid als werkgever, bespreek als team – dus zonder de directeur-bestuurder(s) – hoe om te gaan met bestuurlijk verval
- Bouw een vertrouwensrelatie op met je bestuurder
- Durf de directeur-bestuurder(s) te toetsen
- Geef directeur-bestuurder(s) niet teveel ruimte
- Grijp in bij ongepast gedrag om te voorkomen dat het integriteitsschending wordt.
- Neem de directeur-bestuurder(s) aan voor maximaal twee zittingstermijnen van ieder vier jaar.
- Bespreek dat beëindiging van de werkrelatie als ultieme consequentie een realiteit is als bestuurlijk verval gesignaleerd is en niet wordt tegengegaan.
Aandachtspunten uit het lopende onderzoek
- Governance codes komen niet terug in de rapportages van commissies bij bestuurlijk verval kwesties.
- Als de sector zelf niet tot goed toezicht komt, is een mogelijkheid dat de overheid dat zal opleggen middels een regeling.
‘Signaleren en tegengaan van bestuurlijk verval bij semipublieke bestuurders’ verschijnt in november 2021 als uitgave bij Boom uitgevers Amsterdam. Het is als download beschikbaar via de website Handhaving en Gedrag.